مشخصات درس : 
نام درس :
 
تامین مالی نفت و گاز
(Oil and gas finance)

نوع درس:
درس پروژه دار

کد درس :
44736
تعداد واحد :
3
مقطع :
کارشناسی ارشد
پیشنیاز:

اقتصاد مالی 1
یا
اقتصاد خرد MBA

همنیاز :

-
چهار محور اساسی در تامین مالی نفت و گاز عبارتند از:
  • ارزیابی شرکت‌ها و پروژه‌های نفت و گاز
  • اوراق مشتقه در نفت و گاز و نحوه نوسان‌گیری
  • روش‌های تامین مالی پروژه‌های نفت و گاز
  • قراردادهای نفت و گاز
مباحث تکمیلی اعم از قیمت‌گذاری اوراق، حسابداری، مالیات و حق مالکانه، تصمیم‌گیری استراتژیک و مباحث ژئوپلتیک فراتر از مطالب این کلاس است و در درس جداگانه‌ای مورد بحث قرار خواهد گرفت. همچنین خاطرنشان می‌سازد این آخرین سالی است که این درس تدریس می‌شود و از سال آینده این درس با حفظ حدود 3/2 مطالب تحت عنوان «تامین مالی در صنعت انرژی» ارائه خواهد شد. ثلث نهایی درس سال آینده مباحث تامین مالی و اقتصادی صنعت برق است.

اهداف

فهرست مطالب درس تامین مالی نفت و گاز:
بازار جهانی نفت و گاز
در این فصل مروری بر بازار جهانی نفت و گاز، بازیگران اصلی در این صنعت، نحوه قیمت‌گذاری در نفت و گاز و روندهای جهانی این صنعت انجام می‌شود
ارزش حال، مقدمات ارزیابی
در این فصل ارزش زمانی پول، نقش نرخ تنزیل در دوره‌های طولانی، محتوای ریسک و نقش آن در ارزش حال بحث می‌شود. از مقدمات ارزیابی که در این فصل بحث می‌شود مبانی حسابداری متفاوتی است که در صنعت نفت و گاز رایج است. بدلیل اینکه بر اساس اصول حسابداری نمی‌توان ارزش مالکانه مخزن را در سرمایه وارد کرد دو نوع حسابداری «تمام هزینه» و «تلاش‌های موفق» توضیح داده می‌شود.
ارزیابی
در صنعت نفت و گاز دو نوع ارزیابی بسیار رایج است. نوع اول ارزیابی پروژه‌های نفت و گاز است که بدلیل نوع خاص سرمایه‌گذاری ممکن است روش‌های معمول «نرخ بهره درونی» جوابگو نباشد، لذا باید روش‌های مختلف همزمان دیده شود. ارزیابی دوم در خصوص شرکت‌ها است. در بازار سرمایه مشهورترین ادغام‌ها مختص صنایع نفت و گاز بالادستی است، لذا قیمت‌گذاری شرکت‌های دیگر به منظور خرید عرضه اولیه، فروش با چانه‌زنی و یا ادغام ضروری است.
روش‌های تامین مالی پروژه‌های نفت و گاز
در این بخش ابتدا منابع اصلی تامین مالی یک پروژه در حالت مرسوم و تامین مالی اسلامی بحث می‌شود. سپس نشان داده می‌شود که چگونه می‌توان به کمک انواع روش‌های تامین مالی نرخ بهره درونی یک پروژه را افزایش داد و یا بر مشکل نقدینگی فائق آمد. همچنین بحث می‌شود که چگونه شرکت‌ها تنها به دلایل استراتژیک نوع خاصی از تامین مالی را انجام می‌دهند.
قراردادهای نفت و گاز
یکی از مباحث بروز در اقتصاد مالی نحوه تدوین قراردادهای نفت و گاز است. ورود شرکت‌های مادر بالادستی به شرکت‌های در حال توسعه، موجب پیدایش شکل‌های جدیدی از قراردادها شده است.
قیمت‌گذاری اوراق نفت و گاز
استفاده از ابزارهای مشتقه در صنعت نفت و گاز بسیار مرسوم است. بدلیل درهم‌تنیدگی صنعت نفت، گاز و برق از این قراردادها در تعامل بین این بخش‌ها، در خریدهای بلندمدت و حتی در متون قراردادی برای نحوه تقسیم سود بین شرکا استفاده می‌شود. بحث تکمیلی در این فصل مباحث خرید ریسک نوسانات نرخ ارز است.
مباحث تکمیلی در حسابداری در نفت و گاز
در این فصل ابتدا تاثیر انتخاب یکی از روش‌‎های «تمام هزینه» و «تلاش‌های موفق» در تامین مالی شرکت بحث می‌شود. در ادامه مباحث مرتبط با وارد کردن ارزهای چندگانه در ترازنامه، نحوه ثبت موارد زیر خط در صنعت نفت و گاز، مباحث مرتبط با «جابجایی قیمت» بحث می‌شود. در نهایت حسابداری در شرکت‌های ملی نفت و گاز بحث خواهد شد.
مالیات  و حق مالکیت
بسیاری از کشورهای دارای منابع نفتی مالیات و حق مالکانه مشخصی برای بازیگران صنعت وضع کرده‌اند. این مهم به ادبیات مشخصی منجر شده است که نقش مالیات و حق مالکانه را بر نحوه سرمایه‌گذاری و قراردادها و سوددهی شرکت‌ها بررسی می‌کند. از منظر شرکت‌های تجاری نیز روش‌های مختلفی بکار گرفته شده است تا نرخ موثر مالیات را کاهش دهند و یا آن را در طول زمان منتقل کنند.
نقش اصول ژئوپولتیک گاز در قیمت‌گذاری و عقد قرارداد
یکی از مهم‌ترین مباحث در صنعت نفت و گاز (میان‌دستی) حمل انرژی و بخصوص گاز است. در بسیاری از موارد قراردادهای تاسیس خط لوله مشاهده شده است اولویت‌های ژئوپلتیک چگونه خطوط لوله اقتصادی‌تر را تحت تاثیر قرارداده است. یکی از موارد مشهور خطوط لوله نفت از آذربایجان است که عملا کشور ارمنستان را دور می‌زند. موارد مشابه نیز در خصوص اوکراین و یا گرجستان و روسیه نیز وجود دارد. برای حل این موارد روش‌های مشخص قراردادی و سهام‌داری تعبیه شده است که در این فصل بحث می‌شود.
تصمیم‌گیری استراتژیک در شرکت‌های بزرگ نفت و گاز
صرفه به مقیاس و پخش کردن ریکس از مباحث کلیدی در صنعت نفت و گاز است، این ملحوظات منجر شده است که بسیاری از تصمیم‌گیری‌های ادغام، تولید و موارد دیگر در صنعت نفت و گاز با استراتژیک صورت پذیرد. افزایش تولید توسط کشورهای تولیدکننده نفت اوپک برای پرریسک کردن بازار سرمایه‌گذاری در این صنعت نیز از موارد استراتژیک است که در این فصل بحث می‌شود

سرفصل‌ها

خالقی، شهلا، بیع متقابل در صنعت نفت و گاز ایران موسسه مطالعات بین المللی انرژی 1391
زهدی، مسعود روشهاي مالي و حسابداري در قراردادهاي بين‌المللي نفتي و بيع متقابل  بهجت 1388
زهدی، مسعود روشهاي مالي و حسابداري در قراردادهاي بين‌المللي صنعت نفت و گاز بخش بالادستي  بهجت 1388
زهدی، مسعود منطق تدوين، سازماندهي و مديريت قراردادهاي سرمايه‌گذاري، F و EPCF در صنعت نفت و گاز  هزاره سوم اندیشه 1393
زهدی، مسعود ساختار قراردادهاي بين المللي سرمايه گذاري در صنعت نفت و گاز  هزاره سوم اندیشه 1392
زهدی، مسعود الگوهای رایج سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز  موسسه مطالعات بین المللی انرژی  1390

** Simkins, Betty, and Russell Simkins. Energy finance and economics: Analysis and valuation, risk management, and the future of energy. Vol. 606. John Wiley & Sons, 2013.
* Allen F, Seba R (1993): Economics of Worldwide Petroleum Production Tulsa: OGCI Publications Campbell Jr., J.M.; Campbell Sr., J.M.;
Campbell, R.A. (2007): Analyzing and Managing Risky Investments, Norman: John M. Campbell.
Dahl, C.A. (2004): International Energy Market – Understanding Pricing, Politics and Profits, Tulsa: Penn Well.
Johnston, David C., and Daniel Johnston. Introduction to oil company financial analysis. PennWell Books, 2006.
Daniel Johnston. International petroleum fiscal systems and production sharing contracts. PennWell Books, 1994.
Johnston, Daniel. International exploration economics, risk, and contract analysis. PennWell Books, 2003.
Johnston, David. "How to evaluate the fiscal terms of oil contracts." Escaping the resource curse (2007): 51-88.
Maples, Robert E. Petroleum refinery process economics. PennWell Books, 2000.
* Mian, Mohammed A. Project Economics and Decision Analysis: Deterministic models. Vol. 1. Pennwell Books, 2011.
Mian, A. M. "Project Economics and Decision Analysis-Volume II: Probabilistic Models, Tulsa: PennWell." (2002).
Newendorp, P.; Schuyler, J. (2000): Decision Analysis for Petroleum Exploration. Vol. 2nd Edition, Aurora: Planning Press.
Seba, Richard D. Economics of worldwide petroleum production. OGCI Publications, 1998.
Theodoridou, Vassiliki. "Advanced Petroleum Economics." (2012).
Thompson, Robert S., and John D. Wright. "Oil property evaluation." (1984).
Zettl, M. (2000): Application of Option Pricing Theory for the Valuation of Exploration and Production Projects in the Petroleum Industry . Leoben: Montanuniversität Leoben Dissertation
 

مراجع اصلی

چهار محور اساسی در تامین مالی نفت و گاز عبارتند از:
  • ارزیابی شرکت‌ها و پروژه‌های نفت و گاز
  • اوراق مشتقه در نفت و گاز و نحوه نوسان‌گیری
  • روش‌های تامین مالی پروژه‌های نفت و گاز
  • قراردادهای نفت و گاز
مباحث تکمیلی اعم از قیمت‌گذاری اوراق، حسابداری، مالیات و حق مالکانه، تصمیم‌گیری استراتژیک و مباحث ژئوپلتیک فراتر از مطالب این کلاس است و در درس جداگانه‌ای مورد بحث قرار خواهد گرفت. همچنین خاطرنشان می‌سازد این آخرین سالی است که این درس تدریس می‌شود و از سال آینده این درس با حفظ حدود 3/2 مطالب تحت عنوان «تامین مالی در صنعت انرژی» ارائه خواهد شد. ثلث نهایی درس سال آینده مباحث تامین مالی و اقتصادی صنعت برق است.
فهرست مطالب درس تامین مالی نفت و گاز:
بازار جهانی نفت و گاز
در این فصل مروری بر بازار جهانی نفت و گاز، بازیگران اصلی در این صنعت، نحوه قیمت‌گذاری در نفت و گاز و روندهای جهانی این صنعت انجام می‌شود
ارزش حال، مقدمات ارزیابی
در این فصل ارزش زمانی پول، نقش نرخ تنزیل در دوره‌های طولانی، محتوای ریسک و نقش آن در ارزش حال بحث می‌شود. از مقدمات ارزیابی که در این فصل بحث می‌شود مبانی حسابداری متفاوتی است که در صنعت نفت و گاز رایج است. بدلیل اینکه بر اساس اصول حسابداری نمی‌توان ارزش مالکانه مخزن را در سرمایه وارد کرد دو نوع حسابداری «تمام هزینه» و «تلاش‌های موفق» توضیح داده می‌شود.
ارزیابی
در صنعت نفت و گاز دو نوع ارزیابی بسیار رایج است. نوع اول ارزیابی پروژه‌های نفت و گاز است که بدلیل نوع خاص سرمایه‌گذاری ممکن است روش‌های معمول «نرخ بهره درونی» جوابگو نباشد، لذا باید روش‌های مختلف همزمان دیده شود. ارزیابی دوم در خصوص شرکت‌ها است. در بازار سرمایه مشهورترین ادغام‌ها مختص صنایع نفت و گاز بالادستی است، لذا قیمت‌گذاری شرکت‌های دیگر به منظور خرید عرضه اولیه، فروش با چانه‌زنی و یا ادغام ضروری است.
روش‌های تامین مالی پروژه‌های نفت و گاز
در این بخش ابتدا منابع اصلی تامین مالی یک پروژه در حالت مرسوم و تامین مالی اسلامی بحث می‌شود. سپس نشان داده می‌شود که چگونه می‌توان به کمک انواع روش‌های تامین مالی نرخ بهره درونی یک پروژه را افزایش داد و یا بر مشکل نقدینگی فائق آمد. همچنین بحث می‌شود که چگونه شرکت‌ها تنها به دلایل استراتژیک نوع خاصی از تامین مالی را انجام می‌دهند.
قراردادهای نفت و گاز
یکی از مباحث بروز در اقتصاد مالی نحوه تدوین قراردادهای نفت و گاز است. ورود شرکت‌های مادر بالادستی به شرکت‌های در حال توسعه، موجب پیدایش شکل‌های جدیدی از قراردادها شده است.
قیمت‌گذاری اوراق نفت و گاز
استفاده از ابزارهای مشتقه در صنعت نفت و گاز بسیار مرسوم است. بدلیل درهم‌تنیدگی صنعت نفت، گاز و برق از این قراردادها در تعامل بین این بخش‌ها، در خریدهای بلندمدت و حتی در متون قراردادی برای نحوه تقسیم سود بین شرکا استفاده می‌شود. بحث تکمیلی در این فصل مباحث خرید ریسک نوسانات نرخ ارز است.
مباحث تکمیلی در حسابداری در نفت و گاز
در این فصل ابتدا تاثیر انتخاب یکی از روش‌‎های «تمام هزینه» و «تلاش‌های موفق» در تامین مالی شرکت بحث می‌شود. در ادامه مباحث مرتبط با وارد کردن ارزهای چندگانه در ترازنامه، نحوه ثبت موارد زیر خط در صنعت نفت و گاز، مباحث مرتبط با «جابجایی قیمت» بحث می‌شود. در نهایت حسابداری در شرکت‌های ملی نفت و گاز بحث خواهد شد.
مالیات  و حق مالکیت
بسیاری از کشورهای دارای منابع نفتی مالیات و حق مالکانه مشخصی برای بازیگران صنعت وضع کرده‌اند. این مهم به ادبیات مشخصی منجر شده است که نقش مالیات و حق مالکانه را بر نحوه سرمایه‌گذاری و قراردادها و سوددهی شرکت‌ها بررسی می‌کند. از منظر شرکت‌های تجاری نیز روش‌های مختلفی بکار گرفته شده است تا نرخ موثر مالیات را کاهش دهند و یا آن را در طول زمان منتقل کنند.
نقش اصول ژئوپولتیک گاز در قیمت‌گذاری و عقد قرارداد
یکی از مهم‌ترین مباحث در صنعت نفت و گاز (میان‌دستی) حمل انرژی و بخصوص گاز است. در بسیاری از موارد قراردادهای تاسیس خط لوله مشاهده شده است اولویت‌های ژئوپلتیک چگونه خطوط لوله اقتصادی‌تر را تحت تاثیر قرارداده است. یکی از موارد مشهور خطوط لوله نفت از آذربایجان است که عملا کشور ارمنستان را دور می‌زند. موارد مشابه نیز در خصوص اوکراین و یا گرجستان و روسیه نیز وجود دارد. برای حل این موارد روش‌های مشخص قراردادی و سهام‌داری تعبیه شده است که در این فصل بحث می‌شود.
تصمیم‌گیری استراتژیک در شرکت‌های بزرگ نفت و گاز
صرفه به مقیاس و پخش کردن ریکس از مباحث کلیدی در صنعت نفت و گاز است، این ملحوظات منجر شده است که بسیاری از تصمیم‌گیری‌های ادغام، تولید و موارد دیگر در صنعت نفت و گاز با استراتژیک صورت پذیرد. افزایش تولید توسط کشورهای تولیدکننده نفت اوپک برای پرریسک کردن بازار سرمایه‌گذاری در این صنعت نیز از موارد استراتژیک است که در این فصل بحث می‌شود
خالقی، شهلا، بیع متقابل در صنعت نفت و گاز ایران موسسه مطالعات بین المللی انرژی 1391
زهدی، مسعود روشهاي مالي و حسابداري در قراردادهاي بين‌المللي نفتي و بيع متقابل  بهجت 1388
زهدی، مسعود روشهاي مالي و حسابداري در قراردادهاي بين‌المللي صنعت نفت و گاز بخش بالادستي  بهجت 1388
زهدی، مسعود منطق تدوين، سازماندهي و مديريت قراردادهاي سرمايه‌گذاري، F و EPCF در صنعت نفت و گاز  هزاره سوم اندیشه 1393
زهدی، مسعود ساختار قراردادهاي بين المللي سرمايه گذاري در صنعت نفت و گاز  هزاره سوم اندیشه 1392
زهدی، مسعود الگوهای رایج سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز  موسسه مطالعات بین المللی انرژی  1390

** Simkins, Betty, and Russell Simkins. Energy finance and economics: Analysis and valuation, risk management, and the future of energy. Vol. 606. John Wiley & Sons, 2013.
* Allen F, Seba R (1993): Economics of Worldwide Petroleum Production Tulsa: OGCI Publications Campbell Jr., J.M.; Campbell Sr., J.M.;
Campbell, R.A. (2007): Analyzing and Managing Risky Investments, Norman: John M. Campbell.
Dahl, C.A. (2004): International Energy Market – Understanding Pricing, Politics and Profits, Tulsa: Penn Well.
Johnston, David C., and Daniel Johnston. Introduction to oil company financial analysis. PennWell Books, 2006.
Daniel Johnston. International petroleum fiscal systems and production sharing contracts. PennWell Books, 1994.
Johnston, Daniel. International exploration economics, risk, and contract analysis. PennWell Books, 2003.
Johnston, David. "How to evaluate the fiscal terms of oil contracts." Escaping the resource curse (2007): 51-88.
Maples, Robert E. Petroleum refinery process economics. PennWell Books, 2000.
* Mian, Mohammed A. Project Economics and Decision Analysis: Deterministic models. Vol. 1. Pennwell Books, 2011.
Mian, A. M. "Project Economics and Decision Analysis-Volume II: Probabilistic Models, Tulsa: PennWell." (2002).
Newendorp, P.; Schuyler, J. (2000): Decision Analysis for Petroleum Exploration. Vol. 2nd Edition, Aurora: Planning Press.
Seba, Richard D. Economics of worldwide petroleum production. OGCI Publications, 1998.
Theodoridou, Vassiliki. "Advanced Petroleum Economics." (2012).
Thompson, Robert S., and John D. Wright. "Oil property evaluation." (1984).
Zettl, M. (2000): Application of Option Pricing Theory for the Valuation of Exploration and Production Projects in the Petroleum Industry . Leoben: Montanuniversität Leoben Dissertation